Czterogodzinna konferencja pt. „Romowie na Lubelszczyźnie – wczoraj, dziś i jutro” zorganizowana przez Zamojskie Centrum Wolontariatu w ramach polsko – rumuńsko – słowacko – węgierskiego projektu odbyła się 29 sierpnia w zamojskim Ratuszu.

Udział w konferencji wzięli merowie miast Oravita, Filakowo i Nagyecsed oraz zastępca Prezydenta Miasta Zamościa, Pani Magdalena Dołgan. Byli też przedstawiciele jednostek samorządu terytorialnego, przedstawiciele opieki społecznej, edukacji, kultury, rodzin romskich i organizacji pozarządowych z w/w miast.

W pierwszej części konferencji głos zabierali: Pani Prezydent Dołgan, która wyraziła zadowolenie, że konferencja o tak ważnej tematyce odbywa się w Zamościu oraz prelegentki: Ewa Koper historyk z Muzeum – Miejsca Pamięci w Bełżcu i Agnieszka Caban, Wiceprezes Stowarzyszenia „Romano Waśk” i redaktor naczelna „Kwartalnika Romskiego”. W wykładzie pt. „Eksterminacja Romów w hitlerowskim obozie masowej zagłady w Bełżcu” urozmaiconym prezentacją zdjęć, prelegentka ukazała mało znaną historię 1140 Romów i Sinti (mężczyzn, kobiet, dzieci) deportowanych w 1940 roku z terenów III Rzeszy do budowy umocnień zabezpieczających wschodnią granicę ziem okupowanych przez Niemcy. Ciężka praca i katastrofalne warunki bytowe w obozie, spowodowały śmierć wszystkich więźniów. Ewa Koper opowiedziała też o staraniach społeczności lokalnej i o tym w jakich okolicznościach powstał w 2012 roku w Bełżcu Pomnik – Miejsce Upamiętnienia poległych tu Romów. Kolejny wykład „ Romowie na Lubelszczyźnie: dziedzictwo kulturowe, czy problem społeczny?” zapoznał zebranych z polityką państw socjalistycznych wobec wędrujących Cyganów w Europie po II wojnie światowej i okolicznościami zatrzymania taborów w naszym regionie. Agnieszka Caban opowiedziała też o organizacjach romskich, ich funkcjonowaniu, problemach i potrzebach. Szczególną uwagę zwróciła na tradycję i kulturę romską, której dziedzictwo jest bardzo ważne dla tożsamości tego narodu, który nie miał i nie ma swojego państwa. Drugą część konferencji zdominowały sprawy socjalne i warunki w jakich żyją rodziny romskie w Polsce, Rumunii, Słowacji i na Węgrzech. Wykład „Sytuacja rodzin romskich w Zamościu” wygłosiła Pani Halina Rycak, dyrektor Miejskiego Centrum Pomocy Rodzinie. Opowiedziała o problemach rodzin romskich, które Centrum ma pod swoją opieką i formach udzielanego im wsparcia. O blaskach i cieniach życia Romów w Zamościu opowiedzieli sami zainteresowani, Andrzej Kaznowski i jego córka Vanessa. Prezentacje gości z Rumunii i Węgier dotyczyły inicjatyw organizacji pozarządowych na rzecz rodzin romskich i ich dzieci, z uwzględnieniem edukacji pozaformalnej. Wygłosili je Daniel Grebeldinger i Elemer Szentpetery. Panel dyskusyjny stanowił trzecią, ostatnią część konferencji. Prelegenci i zaproszeni goście podkreślali zmiany zachodzące w społecznościach romskich w ciągu ostatnich dziesięcioleci oraz wzrastającą aktywność młodych. Rumuński prelegent stwierdził: „Romowie identyfikują się ze swoją rozproszoną po Europie grupą, ale też ze społeczeństwami państw w których żyją”. A skoro tak, to trzeba im w tym pomóc. Po konferencji Prezydent Andrzej Wnuk zaprosił merów Oravity, Filakowa i Nagyecsed do swojego gabinetu, gdzie wręczył im upominki i zachęcał do odwiedzania Zamościa, miasta wielu kultur.